Χειροποίητα δερμάτινα υποδήματα, στιβάνια κατά παραγγελία, με ελαφρύ κέντημα ή χωρίς κέντημα, με λουστρίνι ή χωρίς λουστρίνι, στην Όλυμπο τη φημισμένη όπου ο τελευταίος στιβανοποιός και βυρσοδέψης της μπροστά σε σπάγκους, κοπίδια, δέρματα και κάθε λογής εργαλεία συνεχίζει την παράδοση και κανείς δεν λέει να κάτσει δίπλα του μήπως και «κλέψει» την τέχνη του.
Η Όλυμπος μέχρι και σήμερα επιμένει νοσταλγικά στα ήθη άλλων εποχών. Το ξακουστό για τις παραδόσεις του και τα λαογραφικά του στοιχεία χωριό της Βόρειας Καρπάθου αντιστέκεται ακόμα όχι πια σθεναρά, αλλά μ΄ αξιοπρέπεια.

Στην αρχή οι κάτοικοί του ξαφνιάστηκαν από τις… επιδρομές των τουριστών, αλλά μετά κατάλαβαν πως το χωριό τους θα έχει κάτι ξεχωριστό. Και προσαρμόστηκαν! Έτσι οι κάτοικοι της Βρυκούντας μίας από τις τέσσερις αρχαίες πόλεις που υπέφεραν από τις αλλεπάλληλες επιδρομές των Αράβων, κι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα παράλια και να ζητήσουν καταφύγιο στα δύσβατα βουνά της ενδοχώρας, κατάλαβαν πως τίποτα δεν θα πρεπε να πειράξουν.
Οι γυναίκες θα έπρεπε να εξακολουθήσουν να φορούν την πολύχρωμη παραδοσιακή τους φορεσιά, κι όταν ανοίγει ο φακός της μηχανής να μην αρνιούνται τη φωτογράφηση μ΄ ένα συγκρατημένο, αλλά σίγουρο χαμόγελο στα χείλη.

Aνάμεσα σε ανεμόμυλους, φούρνους, εκκλησάκια, ταπεινά σπίτια με μικρά στενά δρομάκια ανάμεσά τους, συνάντησα το Γιάννη Πρεάρη, τον τσαγκάρη της Ολύμπου.
Είστε τρίτης γενιάς τσαγκάρης στην Όλυμπο, κι ο μοναδικός εδώ και χρόνια!
Ήταν ο παππούς μου, ο πατέρας μου μαζί με τους θείους του τους Σακέληδες, κι εγώ. Τώρα πια κανένας άλλος δεν ενδιαφέρεται να συνεχίσει, μπορεί μαζί μ΄ εμάς να χαθεί κι η τέχνη.

Ποια ανάγκη έκανε τους ανθρώπους της Ολύμπου, ανδρών και γυναικών να δημιουργήσουν ένα άλλο είδος παπουτσιών, της μπότας που λέγεται στιβάνι;
Οι αποστάσεις εδώ είναι μεγάλες, τα χωράφια που βρίσκονται στην Αυλώνα, και στην  Βρυκούντα, μία από τις αρχαίες πόλεις της Καρπάθου όπου οι Ολυμπίτες πήγαιναν και έκαναν τα σπαρτά τους- σιτάρια, κριθάρια- ήταν μακριά και πήγαιναν με τα πόδια ή με τα γαϊδούρια στα οποία μετά φόρτωναν τον καρπό, κι επομένως έρχονταν πάλι πίσω με τα πόδια. Γι αυτό οι μπότες τους έπρεπε να είναι γερές και να προφυλάσσουν από τις πέτρες, τα κλαδιά, τα φίδια και οτιδήποτε άλλο πάνω στο σκληροτράχηλο έδαφος.
Τι είναι λοιπόν τα στιβάνια κι από πιο υλικό φτιάχνονται;
Τα υποδήματα τα γυναικεία, αλλά και τα αντρικά, που είναι χειροποίητα και τότε και σήμερα,  φτιαγμένα από δέρμα κατσίκας το οποίο επεξεργάζονταν στα βυρσοδεψεία που υπήρχαν τα λεγόμενα ταμπάκικα. Έχω κι εγώ σήμερα βυρσοδεψείο. Είναι φτιαγμένα από δέρμα κατσίκας και βοδινό πάντα από τα ζώα της Ολύμπου. Ειδικά το κάτω μέρος γίνεται από μοσχάρι γιατί το βοδινό δέρμα είναι πιο ανθεκτικό.

Πώς γινόταν η επεξεργασία των δερμάτων;
Μαζεύαμε βότανα από τα βουνά ασκινό, ή βαλανίδι, τα ξεραίναμε, τα δέρματα μπαίνανε στο νερό σε μεγάλη στέρνα για να μαλακώσουν, μετά έμπαιναν στον ασβέστη για να φύγει η τρίχα, ύστερα σε στάχτη φούρνου μέσα στον ίδιο ασβέστη και μετά καθαρίζονταν πάνω σ΄ ένα καθαρό ξύλο με το μαχαίρι, σε κόπρανα κότας για να απολυμανθεί το δέρμα  και να φύγουν από πάνω του οι ουσίες της στάχτης και του ασβέστη. Πλένονταν, καθαρίζονταν, κι ήταν έτοιμα να μπουν στα βότανα που είπαμε πριν ώστε να ψηθούν και να πάρουν το χρώμα από τη δύναμη που είχαν οι ουσίες. Το δέρμα έβγαινε μετά, πλενόταν, περνιόταν με λίπος χοιρινού και λάδι για να έχει την ελαστικότητα. Έπαιρνε ένα μήνα η επεξεργασία ανάλογα την ποσότητα των δερμάτων.
Τι άλλαξε από τότε στη διαδικασία αυτή;
Τότε δεν υπήρχαν χρωματολόγια, τώρα υπάρχουν. Για το χρώμα μαζεύαμε τον φλοιό του πεύκου, τον ξεραίναμε στο φούρνο να φρυγεί και στη συνέχεια τον αλέθαμε, γινόταν σκόνη, κοκκίνιζε το νερό,  βάζαμε μέσα τα δέρματα που θέλαμε να τους δώσουμε χρώμα, και γινόταν το χρώμα που θέλαμε είτε το κόκκινο το σκούρο είτε το φυσικό του δέρματος.

Τα ανδρικά στιβάνια γίνονταν με τον ίδιο τρόπο;
Κι αυτά από φυσικό δέρμα και βάφονταν στο φυσικό χρώμα. Υπήρχαν οι βρακάδες που φορούσαν ποτούρια και οι προύχοντες. Την καθημερινή στολή τη φόραγαν οι βοσκοί. Οι φαρδοσκελάδες που είχαν τη γη, ή αλλιώς οι κανακάρηδες, οι προύχοντες  ξεχώριζαν κι από τη στολή ακόμα. Τα στιβάνια ήταν τότε ό,τι πιο ανθεκτικό όπως είναι μέχρι και σήμερα.
Εσείς συνεχίζετε να φτιάχνετε στιβάνια, το κάνετε με τον ίδιο τρόπο;
Περίπου ναι. Παίρνουμε το μέτρο με τη μεζούρα πάνω στο πόδι για το κάτω μέρος, το κουτεπιέ και τη γάμπα, γενικά την αποτύπωση του ποδιού και τα στιβάνια γίνονται με τον ίδιο τρόπο. Προστέθηκαν βέβαια και τα λουστρίνια για τις γυναίκες. Το λουστρίνι έρχεται από την  Αθήνα.

Τα φοράνε στην καθημερινότητά τους οι Ολυμπίτισσες; Σε τι χρώμα;
Δύο ζευγάρια έχουν, ένα για τις καθημερινές, κι ένα για τη σχόλη. Για τις μεγάλες γυναίκες το χρώμα είναι του δέρματος, ματ. Κι υπάρχουν και οι παντόφλες, τα πασούμια. Συνήθως είναι μαύρες από ξύλο, φιλοτεχνημένες, κι ο πάτος είναι κόκκινος.
Οι ξένοι σταματούν στο τσαγκαράδικό σας, ενδιαφέρονται να μάθουν;
Πολύ. Έρχονται τηλεοπτικά κανάλια από παντού στον κόσμο, τα δείχνουν στη χώρα τους και μετά έρχονται οι τουρίστες και ζητούν να τα αγοράσουν. Αγοράζουν τα στιβάνια και τα πάνε στην Ιταλία, στο Βέλγιο, στην Ελβετία, σ΄ όλες τις χώρες. Χθες μία Ιταλίδα τα είδε, τα φόρεσε της κάνανε, τα πήρε.

Τα στιβάνια των στολών της Ρόδου που φοριούνται με τις παραδοσιακές στολές στα χορευτικά σχήματα εσείς τα φτιάξατε;
Ναι, του Έμπωνα, των Καλυθιών, της Καλύμνου, τους τα φτιαξα εγώ. Στέλνω παραγγελίες στους Συλλόγους της Αυστραλίας, της Αμερικής… Οι ξένοι έρχονται, ενδιαφέρονται, ενθουσιάζονται οι δικοί μας, μας φορολογούν σαν να είναι είδη πολυτελείας. Ήρθαν εδώ και υπουργοί, είδαν, ενθουσιάστηκαν, όταν έφυγαν κανένας δεν ασχολήθηκε να υπάρξει κίνητρο για να συνεχιστεί η παράδοση.

Το κατάστημά μας επισκέφτηκαν:

Πηγή: http://www.rodiaki.gr/article/286604/ta-stibania-ki-o-teleytaios-tsagkarhs-ths-olympoy#ixzz3B6WiERVf